Opkomen voor jezelf

Opkomen voor jezelf

Assertiviteit

Onderdelen van het 5e gesprek

Voorbereiding: - Diep de gesprekken uit je geheugen op
                             - Wat was de vraag en stel je voor welk gedrag hierbij een rol speelt
                             - Hou pen en papier bij de hand
                             - Lees deze pagina rustig door, zodat je de structuur snapt

In gesprek: - Terugblik en huiswerk oefening
                      - Gevoelens en emoties 
                      - Gevoelens zijn er om gevoeld te worden
                      - Hoe dan?
                      - Woorden geven aan gevoel
                      - Schrijfoefeningen 
                      - Beweging geven aan gevoel
                      - Kleur en vorm geven aan gevoel
                      - Geluid geven aan gevoel
                      - Kijken naar gevoel

na 35-40 minuten   
Afronden:  - Huiswerk oefening meegeven
                    - Samenvatting (door vraagsteller)
                    - Terugkijken op het gesprek
                    - Toestemming geluidsfragment
                    - Evaluatie invullen

na 45 minuten  - Afsluiten

Psycho-educatie Anders reageren (gedragsverandering)
Dit script kun je gebruiken als je uitleg wil geven over gedragsverandering. Je legt hiermee stap voor stap uit hoe je vraagsteller van subasertief,(geen rekening houden met je eigen wensen/grenzen, alleen maar rekening houden met de wensen en grenzen van de ander) of dominant (geen rekening houden met de wensen en grenzen van de ander, alleen maar rekening houden met je eigen wensen en grenzen) naar de middenweg kan gaan. De middenweg noem je Assertief gedrag: rekening houden met je eigen wensen en grenzen en met de wensen en grenzen van de ander. De uitleg hierover en hoe je vraagsteller dat aan kan pakken heeft nut bij allerlei vragen die spelen in relatie tot 'de ander'. Deze methode is een basis element van verschillende therapiestromingen en heeft tot doel 'voor jezelf opkomen' wat je hiermee in begrijpelijke taal uit kunt leggen.
Tip: Bekijk de webinar om te zien hoe je meer bedreven kunt worden in het geven van uitleg over gevoelens. Dan zie je een collega de uitleg geven en kun je leren via 'modelling'.

Tekst voor jou als hulpverlener (S=Student, V=Vraagsteller):

Terugblik gesprek 4 en huiswerk oefening
S:"Om te beginnen staat vandaag op de agenda dat ik je uitleg ga geven over hoe je voor jezelf kunt opkomen en je grenzen beter kunt aangeven, zoals 'nee' leren zeggen, en ik wil even stil staan bij de oefeningen die je zou doen. Ook wil ik graag horen hoe je terugkijkt op ons vorige gesprek. Vindt je dat oké?"
V:"..."

S:"Hoe kijk je terug op ons vorige gesprek?"
V:"..."

S: "De vorige keer hebben we gesproken over hoe je anders met gevoelens kunt omgaan. Is het gelukt om één of meerdere manieren uit te proberen? Wat is je ervaring ermee?"
V:"..."
S:"Heb je nog G-schema's gemaakt en nieuwe realistische gedachten gemaakt?"
V:"..."
S:"Ben je dagelijks nog aan het bewegen?"
V:"..."
S:"En je registratie oefening, wat zie je daarin gebeuren?"
V:"..."

S:"Wat heeft het voor je opgeleverd, tot nu toe?"
V:"..."

Gedrag veranderen
S: "Ik wil je vandaag graag wat uitleg geven over anders reageren, of gedrag veranderen in situaties waarin je nu niet goed uitkomt, en hoe je voor jezelf kunt opkomen. Is dat wat jou betreft oké?"
V:"..." 

S:"Voordat je je gedrag kunt gaan veranderen, is het van belang om je een paar dingen te realiseren. Zoals we eerder hebben besproken, zijn het onze Gedachten die de kleur van ons Gevoel bepalen en dat gevoel maakt dat we de dingen doen die we doen, of juist niet doen (Gedrag). Vaak weten mensen best wel hoe ze ‘nee’ kunnen zeggen of welke woorden ze kunnen gebruiken om aan te geven dat ze iets niet prettig vinden. Het zijn vaak de gedachten die we hebben over dat gedrag, die ons tegenhouden om te doen wat we diep van binnen willen doen. Gedachten zoals: “wat zal die ander daarvan denken?” ,”Het wordt van mij verwacht” of “Ik mag die ander niet teleurstellen”. Herken jij deze automatische gedachten?"
V:"...

S:"Dit zijn van die typische gedachten, die je kunt bevragen: "Is het WAAR?" en "Helpt het me om dit te denken?". Misschien weet je gedachten dir wel realistisch zijn en helpend in dit soort situaties?"
V:"..."
Student-maak gebruik van de zinsnedes: "Het feit dat...,betekent niet dat..." en "Ookal...., tóch..." om realistische gedachten te maken, die helpen.
Bijvoorbeeld: “wat zal die ander daarvan denken?” -"Ik weet niet wat de ander ervan zal denken; ook al denkt diegene negatief over mij, tóch kan ik voor mezelf kiezen wat het fijnste voor mij is. Dat is even veel waard als zijn/haar mening.
”Het wordt van mij verwacht”"- "Het feit dat het van mij verwacht wordt, betekent niet dat ik het moet doen. Het kan betekenen dat de ander veel te hoge verwachtingen heeft, die niet realistisch zijn, gegeven deze situatie. Het is meer het probleem van de ander, dan van mij".
“Ik mag die ander niet teleurstellen” - "Het feit dat de ander misschien teleurgesteld zal zijn, betekent niet dat ik dat moet oplossen. Da ander heeft heel hoge en onrealistische eisen, die niets over mij zeggen, maar alles over de ander zegt'.

S: "Hoe je op een correcte manier je eigen wensen en grenzen kunt aangeven, ga ik je uitleggen".  

De schaal van assertiviteit
S:"Heb je een papiertje? Teken een horizontale lijn. Aan de ene kant zet je Subassertief. Dat betekent zoiets als onderdanig. Aan de andere kant zet je Dominant. Dat betekent meer iets van overheersend. Weet jij nog andere termen voor subassertief of dominant?"

Subassertief (onderdanig) --------------------------------------------------------------------------------------------------- Dominant (overheersend) 
V:"..."

S: "Aan de linkerkant van de schaal vind je mensen die zichzelf helemaal wegcijferen. Mensen die altijd rekening houden met de ander. ‘Als jullie het maar naar je zin hebben, dan heb ik het ook naar mijn zin’, of ‘Ik ben toch niet belangrijk genoeg om er iets anders van te vinden’. Iemand die subassertief is houdt geen rekening met eigen wensen en grenzen, maar houdt alleen rekening met de wensen en grenzen van de ander. 

Aan de rechterkant van de schaal vind je mensen die het altijd zelf willen bepalen. Mensen die geen tegenspraak dulden, die keihard een discussie in gaan. Vaak zijn deze mensen verbaal heel sterk (kunnen goed babbelen) en gebruiken ook stemverheffingen als iemand het oneens met ze is. Dominante mensen houden geen rekening met de wensen en grenzen van de ander, alleen met hun eigen wensen en grenzen."

S: "Neem jezelf eens in gedachten; op de ‘schaal van Assertiviteit’. Waar zou je jezelf neerzetten als je het ergens niet mee eens bent in privé situaties? Bijvoorbeeld in je gezin van herkomst?. Meer naar links, of meer naar rechts?"
V:"..."

S:"En hoe zit het met niet-privé situaties? En je bent het ergens niet mee eens? Meer naar links, of meer naar rechts?"
V: "..."

S:"In elke sociale situatie kun je je weer anders voelen"
 

Assertief zijn

S: "Assertief zijn betekent: Rekening houden met de wensen en grenzen van jezelf én met de wensen en grenzen van de ander ". Op het moment dat je besluit om meer voor jezelf op te komen én daarbij ook rekening te blijven houden met de ander, kunnen ‘de vier stappen van assertiviteit’ je daarbij ondersteunen. Als je dat nog niet gewend bent, lukt het vaak niet om in een situatie direct assertief te reageren. Verwacht dat dus ook niet van jezelf. Je kunt natuurlijk wel gaan oefenen met een vriend of vriendin. Met het handvat van ‘de vier stappen van de assertiviteit’. Realiseer jezelf dat je ALTIJD mag terugkomen op een gesprekje dat al eerder is gevoerd of een situatie die je eerder hebt meegemaakt."
V:"..."

S:"Zal ik je de vier stappen van assertiviteit uitleggen?"

De vier stappen van assertiviteit  

Stap 1. Benoem je gevoel

Stap 2. Benoem het gedrag van de ander

Stap 3. Zeg wat de consequenties van het gedrag van de ander voor jou zijn

Stap 4. Geef aan wat je van de ander wil." 

S:"Hoe klinkt dit voor jou?"
V:"..."

S: "Ik zal wat voorbeelden geven, hoe zoiets gaat

Voorbeeld 1 Jannie’s vriendin heeft in een onbezonnen moment gezegd dat ze Jannie raar vond. Het heeft Jannie geraakt en ze is ervan slag van geweest. Ze heeft haar vriendin laten weten dat ze niet zo lekker was en de vriendin vroeg waarom. Jannie heeft alle moed verzamelt en gebruikt de 4 stappen van assertiviteit  

“Ik vind het vervelend dat (=Benoem je gevoel) dat je vorige week zei dat je me raar vond (=Benoem het gedrag van de ander) Hierdoor werd ik onzeker (=Benoem de consequenties) Wil je me de volgende keer niet raar noemen” (=Geef aan wat je van de ander wil)  

Voorbeeld 2 Erwin is coach van een jongenselftal. Hij vindt het belangrijk dat zijn team met respect met elkaar omgaat. Eén teamlid vergeet dat nog wel eens en Erwin werd dan woedend. Met de 4 stappen van assertiviteit kan hij hier beter mee omgaan  

“Het stoort me dat (=Benoem je gevoel) dat je geen gedag zei toen ik in de kleedkamer binnenkwam (=Benoem het gedrag van de ander) Hierdoor voelde ik me genegeerd en respectloos behandeld (=Benoem de consequenties) Wil je me de volgende keer gewoon groeten?” (=Geef aan wat je van de ander wil)  

Voorbeeld 3 Bert is snel afgeleid door bijgeluiden en wil daarom in stilte graag zijn krant lezen. Zijn vriendin houdt van radio luisteren. Dit leidt wel eens tot botsingen. Bert probeert zijn ongenoegen op een rustige manier te uiten.  

“Ik vind het niet leuk dat (=Benoem je gevoel) dat je de radio op volle sterkte aanzet terwijl ik zit te lezen (=Benoem het gedrag van de ander) Hierdoor kan ik me niet concentreren op mijn leeswerk (=Benoem de consequenties) Wil je de radio zachter zetten?” (=Geef aan wat je van de ander wil)  

Voorbeeld 4 Suzanne kwam er door toeval achter dat haar zussen met elkaar hadden gegeten. Ze heeft er lang over getwijfeld, maar besloot toch om het nog ter sprake te brengen.  

“Ik vind het onprettig dat (=Benoem je gevoel) dat jullie mij niet hebben gebeld om mee te eten (=Benoem het gedrag van de ander) Hierdoor heb ik me wel alleen gevoeld (=Benoem de consequenties) Wil je me de volgende keer bellen?”(=Geef aan wat je van de ander wil)  

S:"In welke situatie van de afgelopen tijd werd er over jouw grens gegaan of was er een situatie die je vervelend vond, of waarover je je achteraf toch druk hebt geaakt?"
V: "..."

S:"Zullen we samen nadenken over wat je zou kunnen zeggen, als je dit ter sprake zou willen brengen?"
V: "..."

Opdracht: Sta bij jezelf stil bij een situatie mdie je vervelend vond, of waarover je je achteraf toch druk hebt geaakt. Stel jezelf voor dat je hierover nog een kort gesprekje aangaat.  

Vul in:  

___________________________________________________ (= Benoem je gevoel)  

___________________________________________________ (= Benoem het gedrag van de ander)  

___________________________________________________ (= Benoem de consequenties)  

___________________________________________________ (= Geef aan wat je van de ander wil)  

S: "Op het moment dat je je assertiever opstelt, betekent dat niet direct dat iedereen naar je gaat luisteren, of dat iedereen doet wat jij wil. Wat wel gebeurt is dat de kans groter wordt dat je in wederzijds respect luistert naar elkaar. De voorbeelden hebben ook nog een vervolg, Wil je die ook horen?"
V:'...'

S: "Vervolg Voorbeeld 1 De vriendin van Jannie schrikt van de ernst waarmee Jannie dit aangeeft. Ze zegt dat dat helemaal de bedoeling niet is geweest en dat het haar spijt. De vriendin vraagt Jannie of ze het de volgende keer sneller wil zeggen, want de vriendin hoort vaker dat ze nogal bot uit de hoek kan komen en wil daar voor zichzelf aan werken. Jannie kan haar daarmee dan helpen.  

Vervolg voorbeeld 2 Het teamlid dat Erwin aansprak op zijn gedrag herinnert zich niet dat hij geen gedag zei. Erwin geeft aan dat hij het echt belangrijk vindt om elkaar te groeten. Ze stellen elkaar de vraag: “Hoe lossen we het op?” Na er over te hebben nagedacht komt men erop uit dat Erwin, op het moment dat hij geen feedback krijgt, op zijn teamlid afstapt en gewoon om feedback vraagt. In dit geval zal Erwin zijn teamlid individueel groeten, als hij geen respons krijgt bij binnenkomst in de kleedkamer."  

Op het moment dat je merkt dat er van een verschil van mening, of een verschil van inzicht is mag je dat benoemen, bijvoorbeeld: “Ik vind het wél oké en jij vindt het niet oké; Dan verschillen we van mening.” Je kan samen verder als je dat accepteert. Ieder mens is tenslotte verschillend.  

Assertief zijn is ook vragen stellen: “Hoe ga je het oplossen?” of “Hoe gaan we het oplossen?”  

Tip: Verwar EGOÏSTISCH niet met ASSERTIEF Assertieve mensen zijn niet egoïstisch, ze willen graag in gesprek gaan over de wensen en grenzen van de ander, met respect voor hun eigen wensen en grenzen.  

Vervolg voorbeeld 3 Berts vriendin geeft aan dat er juist nu haar lievelingsliedje op de radio is, wat ze zeker niet wil missen. Men spreekt met elkaar af dat de radio weer zachter gaat als het liedje is afgelopen.  

Vervolg voorbeeld 4 Suzannes zus reageert fel. Ze wil zelf bepalen wie ze belt en had geen zin om Suzanne te bellen of ze meeging. Dat was voor Suzanne pijnlijk om te horen. Er werd haar hierdoor wel duidelijk dat de relatie met haar zus beladen is en dat ze niet teveel van haar zus hoeft te verwachten. De reactie van haar zus bevestigt Suzanne in haar gevoel dat ze zelf eigenlijk liever tijd doorbrengt met mensen die wel graag bij haar zijn.  

Op het moment dat je je assertiever opstelt, betekent dat niet direct dat iedereen naar je gaat luisteren, of dat iedereen doet wat jij wil. Voorbeeld 4 geeft aan dat het ook helpt om zelf weer verder te gaan".  

Samenvatting gesprek 5 (na 30-35 minuten)
S:"We gaan langzaam afronden voor vandaag. Wat is belangrijk voor je geweest, in deze sessie?"
V:"..."

Huiswerk gesprek 5
S:"De oefeningen van deze week zijn het opschrijven van situaties waarin je je onprettig hebt gevoeld, om de 4 stappen van assertiviteit op te schrijven en misschien te proberen hardop te zeggen. Gaat dat je lukken?"
V:"...

S:"Je zou ook nog door kunnen gaan met het anders omgaan met je gevoel, naar aanleiding van het vorige gesprek, of doorgaan met het maken van een paar G-schema's, als je iets meemaakt waarbij je gevoel omslaat en zelf realistische gedachten maken. Wil je daar nog mee verder gaan?"
V:"..."

Terugkijken op gesprek 5
S:"Hoe vond je het gesprek? Viel het je mee, of tegen?"
V:"..."

Toestemming geluidsfragment
S:"Je weet dat ik nog aan het oefenen ben, hè? Ik heb als we straks afsluiten, de mogelijkheid om een geluidsfragment van ons gesprek te downloaden en ik wil dat graag doen, om ons gesprek terug te luisteren, om ervan te leren. Het kan ook zijn dat ik een stukje laat horen aan een docent, of aan medestudenten, ook om van te leren. Geef je mij daar toestemming voor, of heb je dat liever niet?"
V:"..."

Evaluatie invullen
S:"Wil je na dit gesprek, in PsyDate, wat opschrijven over wat je goed vond aan dit gesprek: (Tops) en ook opschrijven als je nog wat tips voor mij hebt (Tips)? Zo help je mij met het beter worden in mijn gesprekken. Alvast heel erg bedankt voor de moeite. We kunnen via de chatfunctie contact houden en volgende week weer een videogesprek hebben. Zullen we dat doen?"
V:"..."

Afsluiten gesprek 5
S: "Zullen we het voor vandaag hierbij laten?"
V:"..."

Gesprek afronden als er niets meer te bespreken valt
S: "Het klinkt of dit het laatste gesprek is?! Kan ik nog wat voor je doen, of laten we het hierbij?'
V:"..."